papoutsisΟ διάλογος για την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι γόνιμος και διαρκής. Οι προκλήσεις του νέου αιώνα είναι πυκνές και οι απαντήσεις αναζητούνται καθώς οι παλιές συνταγές δεν επαρκούν. Τα ελλείμματα της Ένωσης είναι γνωστά, όμως σε αυτά έρχονται να προστεθούν νέες παράμετροι που διευρύνουν τους προβληματισμούς και καθιστούν συνθετότερα τα προς επίλυση ζητήματα.

Στα γνωστά από δεκαετίας ζητήματα της πολιτικής και οικονομικής ολοκλήρωσης (με απώτερο στόχο την ομοσπονδοποίηση), των δομικών αστοχιών της ευρωζώνης, του δημοκρατικού ελλείμματος και του διακυβερνητικού τρόπου λήψης αποφάσεων στα πολύ σημαντικά πεδία, αθροίζονται πλέον νέα ζητήματα που αν και γνωστά, οι επιπτώσεις τους αρχίζουν να διαφαίνονται τώρα.

Εν τάχει τα σημαντικότερα είναι τα ακόλουθα.

  1. Η δημογραφική γήρανση του πληθυσμού της Ευρώπης και οι επιπτώσεις αυτής σε όλους τους τομείς της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Το δημογραφικό προφίλ της Ευρώπης αμφισβητεί στον πυρήνα του  το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο, τα συστήματα υγείας και ασφάλισης.
  2. Η μετανάστευση – προσφυγικόπου λόγω περιφερειακών συγκρούσεων, πολέμων και εν γένει αστάθειας σε περιοχές που γειτνιάζουν με την Ευρώπη δημιουργεί νέες προκλήσεις. Ολόκληρες χώρες αδειάζουν και εκατομμύρια ανθρώπων μετακινούνται προς εμάς. Μπορούν να ενταχθούν; Μπορούμε να συμβιώσουμε στις ευρωπαϊκές πόλεις; Ποια τα όρια της πολυπολιτισμικότητας; Ποιες οι δυνάμεις του έθνους – κράτους και ποιες της Ένωσης;
  3. Η οικολογική ισορροπία και οι νέοι εντελώς απαραίτητοι περιορισμοί σε εκπομπές ρύπων, η διαχείριση υδάτων, η διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος, το κόστος της καθαρής ενέργειας και πως αυτό επιδρά στην παραγωγή κοκ
  4. Ο νέος παγκόσμιος καταμερισμός εργασίαςμε την πρωτεύουσα θέση της Δύσης να αμφισβητείται, την άνοδο νέων περιφερειακών δυνάμεων που αναπτύσσονται ταχύτατα, με τις παραγωγικές βιομηχανικές δομές να έχουν μετεγκατασταθεί εκτός ευρωπαϊκής επικράτειας και με έναν συνεχή ανταγωνισμό για την πρόσβαση σε πρώτες ύλες.
  5. Τα θέματα ασφάλειας – άμυναςεπανέρχονται καθώς το μεταπολεμικό statusquoέχει μεταβληθεί πολλάκις. Οι Η.Π.Α και το ΝΑΤΟ είναι μεν εγγυητές της σταθερότητας και παράγοντες αποτροπής όμως το κόστος διατήρησής τους είναι αυξανόμενο και η Ευρώπη ευνοϊκά τοποθετημένη στον επιμερισμό αυτό ( εθνική στρατοί μερικώς ασύνδετοι, προσανατολισμένοι στην άμυνα εδαφικής επικράτειας και άρα στατικοί). Η τρομοκρατία επίσης θέτει εκ νέου το δίλλημα μεταξύ ελευθερίας και ασφάλειας με το ισοζύγιο να γέρνει δραματικά προς τη διασφάλιση της δεύτερης.

Τα ανωτέρω σκιαγραφούν μία πραγματικότητα όπου το μεταπολεμικό κοινωνικό συμβόλαιο, το statusquo, οι κατακτήσεις των babyboomers, η διαρκής ασφάλεια- ειρήνη και ευημερία δεν μπορούν να θεωρούνται δεδομένες. Ο δυτικός άνθρωπος καλείται να επανατοποθετηθεί σε όλους τους παγκόσμιους χάρτες και να σκίσει εκείνους του 20ου αιώνα που κανοναρχούσαν την σκέψη του και τη ζωή του. Το μέλλον θα είναι διαφορετικό και σίγουρα όχι τόσο ανοδικό - εκτός εάν υπάρξει μία όχι ολοσδίολου απίθανη τεχνολογική εξέλιξη που θα πολλαπλασιάσει την παραγωγική δυνατότητα και άρα το παγκόσμιο ΑΕΠ.

Αυτό που δεν πρέπει επουδενί να παραβλεφθεί είναι πως ακόμη και σήμερα, ακόμη και τώρα, η Ένωση αποτελεί το ευνοϊκότερο πεδίο για τους λαούς, για τον κόσμο της εργασίας, για το περιβάλλον. Λειτουργεί δημοκρατικά, υπάρχει κράτος δικαίου και σχετική ευημερία.

Σοσιαλδημοκρατία

Αυτό που συμβατικά εννοούμε σοσιαλδημοκρατία είναι το μοντέλο εκείνο οργάνωσης της κοινωνίας και της οικονομίας που οικοδομήθηκε αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σαν πολιτικό ρεύμα υπήρχε και τα προηγούμενα χρόνια – τα κόμματα της Β’ Διεθνούς κατά τόπους ήταν υπολογίσιμη πολιτική δύναμη. Εκείνο το ιδεοτυπικό μοντέλο, με τις εσωτερικές διαφοροποιήσεις του ανά χώρα, μεταβλήθηκε και ακολούθησε εν πολλοίς όλες τις αλλαγές που συνέβησαν στα τέλη του προηγούμενου αιώνα – παραμένοντας ένας εκ των δύο πόλων του πολιτικού συστήματος, μία εκ των δύο μεγάλων πολιτικών οικογενειών στην Ευρώπη. Η κατηγορία που του αποδίδεται είναι πως απώλεσε τα βασικά χαρακτηριστικά του και υποχώρησε, αλλοτριώθηκε. Εν μέρει σωστή αυτή η άποψη.

Όποια και εάν ήταν η εξέλιξη του ιδεολογικού και πολιτικού αυτού ρεύματος δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πρόκειται για ένα δυτικοκεντρικό πολιτικό μοντέλο που διαμορφώθηκε και ανέπτυξε τα εργαλεία παρέμβασής του υπό συγκεκριμένες πολιτικές και οικονομικές συνθήκες. Υποστηρίζω πως αν και σήμερα υποχωρεί εκλογικά μπροστά στα αμείλικτα διλλήματα και δυσκολίες δεν σημαίνει πως δεν έχει αφήσει σχεδόν ανεξίτηλη τη σφραγίδα του. Πολλές παραδοχές της και πολλά «κτήματά της» ενσωμάτωσε και η χριστιανοδημοκρατία ( και όχι μόνο το αντίστροφο).

Η εκλογική του ανάκαμψη δεν είναι ζήτημα απλά βολονταρισμού και ηγετικών/ κομματικών αποφάσεων, όπως αρέσκεται να λέγεται. Είναι ζήτημα πιο σύνθετο καθώς καλείται να δράσει σε έναν κόσμο ριζικά διαφορετικό από αυτόν που γεννήθηκε. Καλείται να δράσει και να υπηρετήσει ως τέκνο της νεωτερικότητας τις αξίες της ελευθερίας και της ισότητας σε έναν κόσμο πιο σύνθετο, παγκοσμιοποιημένο και σε κοινωνίες με νέες προκλήσεις και συγκεκριμένες δυνατότητες

Ένωση και σοσιαλδημοκρατία

«Σε ευρωπαϊκό επίπεδο επίπεδο οι προοπτικές ενός σοσιαλδηµοκρατικού µετασχηµατισµού είναι καλύτερες. Και αυτό όχι γιατί οι κυρίαρχες ευρωπαϊκές ελίτ έχουν σοσιαλδηµοκρατικούς προσανατολισμούς, αλλά γιατί συστηµικές πιέσεις αναγκάζουν, κυρίως τη Γερµανία, να προχωρήσει σε µια λιγότερο νεοφιλελεύθερη και περισσότερο σοσιαλδηµοκρατική διακυβέρνηση της Γηραιάς Ηπείρου …. Αν η πολιτικοοικονοµική ενοποίηση της Ευρώπης προχωρήσει και πάρει σοσιαλδηµοκρατική τροπή, τότε οι πιθανότητες ενός σοσιαλδηµοκρατικού προγράµµατος σε εθνικό επίπεδο αυξάνονται. Επιπλέον, µια σοσιαλδηµοκρατικά προσανατολισµένη, πολιτικά και οικονοµικά ενωμένη ΕΕ σίγουρα θα καταστεί σοβαρός παίκτης στην παγκόσµια κοινωνικοοικονοµική αρένα. Σε αυτή την περίπτωση η Ευρώπη θα μπορούσε να δημιουργήσει ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη ενός παγκόσµιουκαπιταλισµού µε ανθρώπινο πρόσωπο. Ένας σοσιαλδηµοκρατικού τύπου παγκόσµιος καπιταλισµός»[1] είναι ο στόχος.

 

[1] Νίκος Μουζέλης, αρθρο στο ΒΗΜΑ 28/08/2011, «Ή θα είναι ευρωπαϊκή ή δεν θα υπάρξει»

Διάλογος για την Ευρωπαϊκή Ένωση